Męty w oku (ang. eye floaters) to drobne, półprzezroczyste zmętnienia ciała szklistego, które często wyglądają jak punkciki, nitki lub „pajączki” przesuwające się wraz z ruchem gałek ocznych (1). Powstają zwykle z wiekiem na skutek upłynniania się żelu szklistki i agregacji włókien kolagenowych wewnątrz oka (2). Choć same męty najczęściej nie są groźne, potrafią być uciążliwe i pogarszać jakość widzenia (3 ) ( 4). Poniżej przedstawiono naturalne substancje, suplementy, zioła oraz domowe sposoby, które były badane pod kątem redukcji mętów. Skupiono się na metodach udokumentowanych naukowo, wraz z omówieniem potencjalnych mechanizmów działania, dawek i przeciwwskazań.
Suplementacja antyoksydacyjna i przeciwglikacyjna (mikroelementy)
Badania sugerują, że stres oksydacyjny oraz glikacja (nieenzymatyczne łączenie cukrów z białkami) przyczyniają się do zwyrodnienia ciała szklistego i powstawania mętów ( 5). Dlatego sprawdzano suplementy zawierające antyoksydanty i składniki hamujące glikację. Przykładem jest formuła mikroelementów przebadana w randomizowanym badaniu klinicznym z 2021 roku. Suplement ten (dostępny komercyjnie jako VitroCap N) zawierał L-lizynę (125 mg), witaminę C (40 mg), ekstrakt z winogron Vitis vinifera (26,3 mg), cynk (5 mg) oraz ekstrakt z gorzkiej pomarańczy (Citrus aurantium, 100 mg) w 1 kapsułce dziennie ( 6 ). Składniki te mają silne właściwości przeciwutleniające i przeciwglikacyjne – np. L-lizyna zapobiega glikacji kolagenu, proantocyjanidyny z winogron hamują powstawanie zaawansowanych produktów glikacji, a hesperydyna z gorzkiej pomarańczy zmniejsza stres oksydacyjny (7).
W 6-miesięcznym badaniu na 61 osobach z uporczywymi mętami, codzienna suplementacja powyższą formułą istotnie zmniejszyła nasilenie mętów w porównaniu z placebo (8 ). Pacjenci przyjmujący aktywny suplement zgłosili wyraźne zmniejszenie dyskomfortu powodowanego przez męty (brak poprawy w grupie placebo), a obrazowanie oka wykazało zmniejszenie obszaru zmętnień ciała szklistego tylko w grupie przyjmującej suplement (9). Innymi słowy, u osób suplementowanych zaobserwowano redukcję liczby/objętości mętów, podczas gdy u osób na placebo męty nieznacznie nasiliły się ( 10 ). Poprawiła się też ostrość widzenia kontrastowego u pacjentów biorących suplement (11 ). Autorzy konkludują, że połączenie antyoksydantów i czynników przeciwglikacyjnych może poprawiać jakość życia i funkcje wzroku u osób z mętami, co potwierdzono obiektywnym zmniejszeniem zmętnień w ciele szklistym (12).
Zalecane dawkowanie: W cytowanym badaniu stosowano 1 kapsułkę dziennie zawierającą ww. dawki składników ( 13). Taka dawka okazała się skuteczna po 6 miesiącach stosowania. Mechanizm działania tej formuły polega na ochronie kolagenu i komórek oka przed uszkodzeniem oksydacyjnym oraz glikacyjnym – zmniejsza to agregację włókien kolagenowych w ciele szklistym i powstawanie nowych mętów ( 14 ). Przeciwwskazania/uwagi: Suplement zawiera składniki obecne także w typowych preparatach witaminowych, dlatego przy zalecanych dawkach jest na ogół bezpieczny. Należy jednak zachować ostrożność w przypadku alergii (np. na cytrusy czy winogrona). Ekstrakt z gorzkiej pomarańczy zawiera synefrynę o działaniu pobudzającym – osoby z nadciśnieniem, chorobami serca lub przyjmujące leki stymulujące powinny skonsultować stosowanie takiego preparatu z lekarzem. Cynk w dawce 5 mg jest niewielki (poniżej dziennych norm), więc ryzyko nadmiaru cynku jest małe. Kobiety w ciąży i karmiące przed rozpoczęciem suplementacji powinny skonsultować się z lekarzem (brak danych co do wpływu na płód).
Enzymy proteolityczne (bromelaina, papaina i inne) z ananasa i papai
Enzymatyczna „witreoliza” – czyli rozpuszczanie zmętniałych włókien w ciele szklistym – to obiecujące podejście do usuwania mętów. Szczególne zainteresowanie budzą enzymy proteolityczne pochodzenia roślinnego, takie jak bromelaina (z ananasa), papaina (z papai) czy ficyna (z figowca). Enzymy te działają jak „naturalne enzymy trawiące białka” – potrafią rozkladać kolagen i inne białka na mniejsze fragmenty (15). Ponieważ męty zbudowane są głównie z agregatów kolagenowych, pojawiła się hipoteza, że dostarczenie takich enzymów może pomóc „strawić” i rozpuścić męty w ciele szklistym (16).
Ananas w diecie jako źródło bromelainy
Bromelaina to mieszanina enzymów z ananasa. W 2019 r. na Tajwanie przeprowadzono badanie pilotażowe, w którym osoby z mętami spożywały codziennie świeży ananas w celu dostarczenia bromelainy. W pierwszej części badania 190 pacjentów jadło 2 porcje świeżego ananasa dziennie (po obiedzie) przez 3 miesiące (17). W drugiej części 198 kolejnych pacjentów podzielono na trzy grupy: jedli oni odpowiednio 1, 2 lub 3 kawałki ananasa dziennie przez 3 miesiące (18). Po zakończeniu obserwacji stwierdzono wyraźne zmniejszenie liczby i dokuczliwości mętów u dużej części badanych. Efekt był zależny od dawki ananasa – im więcej ananasa spożywano, tym większa była poprawa (19). Przykładowo, po 3 miesiącach tylko 45,5% osób jedzących 1 porcję ananasa dziennie nadal odczuwało obecność mętów, podczas gdy w grupie jedzącej 3 porcje dziennie odsetek ten spadł do 30,2% (na początku badania 100% uczestników skarżyło się na męty) (20). Innymi słowy, około 54% osób przy 1 porcji, 62% przy 2 porcjach i aż ~70% przy 3 porcjach ananasa dziennie zauważyło ustąpienie lub znaczną redukcję mętów (21). Poprawę potwierdzono także badaniem ultrasonograficznym oka (B-scan) i OCT – zmętnienia stały się mniejsze lub zniknęły u wielu pacjentów (22).
Mechanizm: Bromelaina zawarta w ananasie trawi białka kolagenowe, co prawdopodobnie pomaga rozbić zbitki kolagenu tworzące męty (23). Dodatkowo ananas dostarcza witamin (C, A) i antyoksydantów, które mogą wspierać zdrowie oka. Zalecane spożycie: W badaniu efekty uzyskano przy spożywaniu 1–3 porcji świeżego ananasa dziennie przez 3 miesiące (24). Porcją można nazwać plaster lub gruby kawałek ananasa (badacze nie podali dokładnej wagi „kawałka”, ale 3 kawałki dziennie to ilość rzędu kilkuset gramów owocu). Przeciwwskazania/uwagi: Spożywanie większych ilości ananasa może być ograniczane u osób z cukrzycą lub insulinoopornością – ananas jest owocem dość słodkim (wysoki indeks glikemiczny) i w badaniu zaznaczono, że więcej niż 3 porcje dziennie mogą podnosić poziom cukru we krwi (25). Należy też uważać na ewentualne podrażnienie jamy ustnej czy reakcje alergiczne – bromelaina może powodować uczulenie u osób wrażliwych na ananasa. Mimo tych zastrzeżeń, umiarkowane spożycie (1–2 porcje dziennie) jest generalnie bezpieczne i dobrze tolerowane, dostarczając jednocześnie korzyści zdrowotnych (witaminy, błonnik).
Suplementy enzymatyczne (bromelaina + papaina + ficyna)
Zamiast spożywać sam owoc, można dostarczyć enzymy w formie suplementu diety. W 2022 r. opublikowano wyniki podwójnie zaślepionego badania klinicznego, w którym testowano kapsułki zawierające mieszankę trzech enzymów proteolitycznych: bromelainy (190 mg), papainy (95 mg) i ficyny (95 mg) w 1 kapsułce dojelitowej ( 26) ( 27 ). Łącznie 224 pacjentów z mętami podzielono na grupy otrzymujące przez 3 miesiące placebo (tak naprawdę 10 mg witaminy C dziennie) lub enzymy w dawce niskiej (1 kapsułka dziennie), średniej (2 kaps./dzień) albo wysokiej (3 kaps./dzień) ( 28 ).
Rezultaty: Już 1 kapsułka dziennie spowodowała istotne zmniejszenie liczby mętów – po 3 miesiącach u 55% pacjentów z tej grupy męty zniknęły lub uległy znaczącej resorpcji ( 29). Przy dawce 2 kapsułek dziennie odsetek wyleczeń wzrósł do 62,5%, a w grupie 3 kapsułek – do 70% ( 30). Zaobserwowano wyraźną zależność dawkowanie-efekt, co oznacza, że większa ilość enzymów skuteczniej rozpuszczała zmętniałe włókna w ciele szklistym ( 31 ). Grupa placebo (tylko witamina C) nie wykazała istotnej poprawy – u większości tych pacjentów męty utrzymywały się bez zmian ( 32 ). Co ważne, nie zgłaszano poważnych działań niepożądanych – żadna z osób leczonych enzymami nie odczuła pogorszenia samopoczucia ani negatywnego wpływu terapii ( 33 ). Pacjenci subiektywnie oceniali wysoką satysfakcję z leczenia enzymatycznego, a u osób z gęstymi mętami poprawiała się nawet ostrość wzroku do dali po terapii (co wskazuje, że usunięcie mętów faktycznie przełożyło się na lepsze widzenie) ( 34).
Mechanizm: Mieszanka bromelainy, papainy i ficyny działa proteolitycznie, czyli enzymatycznie trawi włókna kolagenowe i inne białka tworzące męty. W badaniu in vitro potwierdzono, że ma ona wysoką aktywność hydrolityczną – im większa dawka enzymów, tym silniejsze rozbijanie zmętnień ( 35 ). Jest to tzw. farmakologiczna vitreoliza, czyli rozpuszczanie patologicznych struktur w ciele szklistym za pomocą enzymów. Zalecane dawkowanie: Według badania, 1 kapsułka dziennie (≈190 mg bromelainy + 95 mg papainy + 95 mg ficyny) już może dać efekt, ale lepsze rezultaty notowano przy 3 kapsułkach dziennie ( 36). W praktyce suplementy bromelainy są dostępne (często 500 mg na tabletkę); papaina bywa składnikiem mieszanek enzymatycznych. Należy stosować się do dawek producenta, a w razie większych dawek (kilkaset mg dziennie) – skonsultować z lekarzem. Przeciwwskazania/uwagi: Tych enzymów nie powinny przyjmować osoby uczulone na ananasa, papaję lub lateks (istnieje ryzyko reakcji alergicznej krzyżowej). Bromelaina i papaina mogą również nieco rozrzedzać krew (mają właściwości przeciwzakrzepowe ()), dlatego ostrożność jest wskazana u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe (np. warfarynę) lub planujących zabieg operacyjny. W razie wystąpienia objawów podrażnienia żołądka (rzadko, ale enzymy proteolityczne w wysokich dawkach mogą powodować dyskomfort trawienny), warto przyjmować je podczas posiłku. Kobiety w ciąży powinny unikać wysokich dawek enzymów bez konsultacji z lekarzem (brak danych o wpływie na ciążę).
Inne nutraceutyki i zioła wspomagające
Poza powyższymi, istnieją inne naturalne substancje często proponowane w celu poprawy zdrowia oczu i potencjalnie zmniejszenia mętów. Należą do nich m.in. przeciwutleniacze, wyciągi z ziół oraz kwasy tłuszczowe:
- Witaminy i składniki mineralne: Dla ogólnego zdrowia oczu zaleca się dietę bogatą w witaminę A, C i E, a także cynk (37). Witamina C jako antyoksydant występuje w wysokim stężeniu w zdrowej ciesze szklistej oka i może chronić kolagen przed utlenieniem. Witamina A (oraz prowitamina A – beta-karoten) jest niezbędna dla siatkówki i utrzymania przezroczystości rogówki, zaś witamina E chroni komórki przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Cynk w siatkówce pełni funkcje enzymatyczne i antyoksydacyjne. Uwaga: Nadmierne dawki witaminy A (powyżej 10 000 IU dziennie) mogą być toksyczne i są przeciwskazane w ciąży. Przyjmowanie wieloskładnikowych preparatów witaminowych zgodnie z zaleceniami producenta jest bezpieczne – należy jednak uważać, by nie dublować suplementów (np. jeśli dieta jest już bogata w te witaminy).
- Karotenoidy (luteina i zeaksantyna): Choć znane głównie z ochrony plamki żółtej w siatkówce, mają silne właściwości antyoksydacyjne. Dieta bogata w luteinę (zielone warzywa liściaste, jak szpinak, jarmuż) wiąże się z mniejszym ryzykiem zwyrodnienia plamki (38). Teoretycznie, luteina/zeaksantyna mogą chronić też inne struktury oka przed wolnymi rodnikami, w tym ciało szkliste, choć brakuje badań bezpośrednio potwierdzających redukcję mętów pod ich wpływem. Niemniej, niektóre suplementy “na męty” dostępne na rynku zawierają luteinę, zeaksantynę i witaminy, opierając się na założeniu, że ogólna poprawa odżywienia oka może z czasem wpłynąć pozytywnie na metabolizm szklistki. Luteina i zeaksantyna są bezpieczne nawet w dawkach 10–20 mg/dzień, jedynym przeciwwskazaniem może być rzadka alergia na źródło (np. nagietek).
- Kwasy tłuszczowe omega-3: Wielonienasycone kwasy omega-3 (DHA, EPA), obecne w rybach morskich, siemieniu lnianym czy orzechach, działają przeciwzapalnie i wspierają ukrwienie siatkówki. Dietetycy często polecają omega-3 dla zachowania zdrowia oczu i przezroczystości mediów oka (39). Choć nie udowodniono, by omega-3 usuwały istniejące męty, mogą poprawiać ogólny metabolizm ciała szklistego i zapobiegać mikrouszkodzeniom (DHA jest ważnym składnikiem siatkówki). Suplementacja 1000 mg oleju rybiego dziennie jest uznawana za bezpieczną dla większości dorosłych. Uwaga: Omega-3 w wysokich dawkach (powyżej 3 g/d) mogą zwiększać ryzyko krwawień, więc osoby na lekach przeciwzakrzepowych powinny skonsultować dawkę z lekarzem.
- Ginkgo biloba (miłorząb japoński): To zioło znane z poprawy krążenia mózgowego, które bywa rekomendowane także w okulistyce. Niektóre źródła sugerują, że ekstrakt z miłorzębu (zawierający flawonoidy) może poprawiać mikrokrążenie w naczyniach oka i działać antyoksydacyjnie, co w efekcie może zmniejszyć postęp zmian zwyrodnieniowych ciała szklistego (40). Jednak brakuje bezpośrednich badań klinicznych dowodzących, że Ginkgo usuwa już istniejące męty. Istnieją natomiast doniesienia o korzystnym wpływie na inne choroby oczu (np. spowolnienie pogorszenia pola widzenia w jaskrze dzięki poprawie ukrwienia nerwu wzrokowego). Zalecane dawkowanie standaryzowanego ekstraktu Ginkgo to zwykle 80–120 mg dwa razy dziennie (według producenta). Przeciwwskazania/uwagi: Ginkgo może rozrzedzać krew – odnotowano przypadki krwotoków (np. do siatkówki i ciała szklistego) u osób przyjmujących miłorząb, zwłaszcza jeśli istniały inne czynniki ryzyka krwawienia (41.). Dlatego nie zaleca się go osobom przyjmującym antykoagulanty lub mającym skłonność do krwawień. Może też powodować skutki uboczne jak bóle głowy czy zaburzenia żołądkowe u wrażliwych osób.
- Inne zioła i nutraceutyki: W medycynie naturalnej wspomina się czasem o ziołach takich jak ostropest plamisty (Sylimaryna, silny antyoksydant wspierający wątrobę, co pośrednio może poprawiać „detoks” oka) czy mieszankach ziołowych stosowanych w tradycyjnej medycynie chińskiej. Jednak brak solidnych badań potwierdzających ich skuteczność w usuwaniu mętów – mogą jedynie wspomagać ogólną kondycję narządu wzroku. Hialuronian sodu (kwas hialuronowy) w kroplach do oczu bywa polecany przez niektórych jako środek na męty (argumentem jest, że nawilża i może wiązać pewne produkty przemiany materii). Warto jednak zauważyć, że brak dowodów naukowych na to, by krople z kwasem hialuronowym rozpuszczały męty (42). Krople te są świetne na zespół suchego oka i regenerację po zabiegach, ale w przypadku mętów mogą jedynie poprawić komfort powierzchni oka, nie docierając do ciała szklistego. Z drugiej strony są bezpieczne i jeśli ktoś odczuwa subiektyczną poprawę (np. lepsze nawilżenie zmniejsza kontrast widzianych mętów), można je stosować zgodnie z zaleceniem (typowo 1–2 krople 3-4x dziennie przy suchych oczach).
Modyfikacja diety, nawodnienie i ćwiczenia wzroku
Styl życia również odgrywa rolę w zdrowiu ciała szklistego. Dieta bogata w antyoksydanty i unikanie niezdrowych nawyków może pomóc w ochronie oka przed dalszym powstawaniem mętów:
- Antyoksydanty w diecie: Zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw i owoców bogatych w witaminę C (papryka, cytrusy, jagody), beta-karoten (marchew, bataty, dynia) oraz polifenole (jagody, winogrona) (43). Zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż) dostarczają luteiny i zeaksantyny, a żółte i pomarańczowe owoce (morele, mango) – beta-karotenu. Składniki te neutralizują wolne rodniki w oku. Bioflawonoidy (np. z owoców cytrusowych, herbaty, kakao) mogą wzmacniać naczynia włosowate i współdziałać z witaminą C. Taka dieta ogólnie sprzyja zdrowiu ciała szklistego i może spowolnić procesy zwyrodnieniowe, choć sama nie usunie istniejących dużych mętów od razu.
- Ograniczenie cukrów prostych: Jak wspomniano, proces glikacji kolagenu przyczynia się do powstawania mętów ( 44 ). Dieta z wysokim spożyciem cukrów i wysoki poziom glukozy we krwi mogą nasilać glikację włókien kolagenowych w ciele szklistym. Dlatego zaleca się unikanie nadmiernej konsumpcji słodyczy, słodzonych napojów i produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru (zwłaszcza u diabetyków) może potencjalnie zmniejszyć tworzenie nowych mętów w długim okresie. Choć nie odwróci to już powstałych zmian, może zapobiec ich pogłębianiu się.
- Nawodnienie organizmu: Picie odpowiedniej ilości wody każdego dnia wspomaga metabolizm i usuwanie produktów przemiany materii. Istnieje hipoteza, że nagromadzenie toksyn lub produktów odpadowych może z czasem wpływać na kondycję ciała szklistego (45). Utrzymanie dobrej hydratacji pomaga „wypłukiwać” zbędne metabolity z organizmu, co sprzyja również zdrowiu oczu (46). W praktyce oznacza to wypijanie ~1,5–2 litrów płynów dziennie (o ile lekarz nie zaleci inaczej). Odwodnienie może powodować kurczenie się szklistki i nasilać percepcję mętów, zatem nawyk regularnego picia wody jest prostym sposobem dbania o oczy.
- Unikanie używek i czynników nasilających stres oksydacyjny: Palenie tytoniu znacznie zwiększa stres oksydacyjny w całym ciele i pogarsza ukrwienie siatkówki – palacze szybciej rozwijają zmętnienia soczewki i prawdopodobnie też szklistki. Rzucenie palenia to ważny krok w ochronie wzroku. Należy też zachować umiarkowanie w spożyciu alkoholu – nadmiar etanolu powoduje odwodnienie organizmu (co może nasilać męty) i obniża poziom antyoksydantów we krwi.
- Ćwiczenia wzroku: Nie istnieją ćwiczenia, które potrafią trwale usunąć męty, ale niektórzy specjaliści medycyny naturalnej zalecają ruchy oczami w celu poprawy cyrkulacji cieczy wewnątrzgałkowych. Proste techniki to np. wolne, koliste ruchy gałek ocznych (okrężne patrzenie w prawo, w lewo, do góry i w dół kilka razy) lub naprzemienne ogniskowanie wzroku na bliskim i dalekim obiekcie (47). Ćwiczenia te mają na celu usprawnić krążenie krwi w siatkówce i naczyniówce oraz zapewnić lepsze odżywienie ciała szklistego (48). Niektórzy pacjenci odczuwają subiektywną poprawę – być może dlatego, że intensywne ruchy gałek ocznych mogą przemieścić męty bardziej na obwód pola widzenia (na pewien czas). Istnieje też technika polegająca na szybkim spojrzeniu w górę i gwałtownym w dół, co może pomóc mętom opaść grawitacyjnie niżej w ciele szklistym, poza oś widzenia – jednak efekty są zwykle przejściowe. Bezpieczeństwo: Ćwiczenia oczu wykonywane delikatnie są bezpieczne, należy jednak unikać nadmiernego uciskania gałek ocznych (np. przy masażu powiek) oraz nie wykonywać ich, gdy prowadzi się pojazd lub potrzebuje ostrego widzenia. Choć brak twardych dowodów na skuteczność ćwiczeń, są one nieszkodliwe i mogą korzystnie wpływać na ogólną kondycję oczu (zmniejszać ich zmęczenie).
- Odpoczynek i higiena oczu: Przemęczenie oczu może sprawiać, że męty stają się bardziej zauważalne. Warto zapewnić sobie odpowiednią ilość snu każdej nocy – zmęczone oczy i niewyspany mózg gorzej radzą sobie z „ignorowaniem” mętów (49). Jeśli męty powodują podrażnienie lub dyskomfort, ulgę przynosi czasem zimny lub ciepły okład na zamknięte powieki (relaksuje oczy, chociaż bezpośrednio nie usuwa mętów) (50). Pomocne jest także ograniczenie czasu przed ekranem i stosowanie przerw podczas pracy wzrokowej – intensywne wpatrywanie się w monitory może zwiększać percepcję mętów na skutek szumu wzrokowego i wysuszenia oczu. Dobrze oświetlone otoczenie przy czytaniu czy pracy zmniejsza kontrast mętów (w ciemnym otoczeniu, patrząc na jasny ekran, męty są bardziej widoczne jak cienie). Noszenie okularów przeciwsłonecznych w jasny dzień może również pomóc – chroni przed ostrym światłem (męty są wtedy mniej dokuczliwe na jasnym tle nieba) i redukuje stres fotochemiczny w oku.
Podsumowanie
Podsumowując: Całkowite usunięcie mętów domowymi sposobami jest trudne – zaawansowane przypadki mogą wymagać zabiegów takich jak witrektomia lub laser YAG. Jednak badania naukowe wskazują, że pewne naturalne suplementy i interwencje mogą zmniejszyć ilość i dokuczliwość mętów. Suplementacja antyoksydacyjno-przeciwglikacyjna (np. L-lizyna, witamina C, ekstrakt z winogron, cynk, bioflawonoidy) w kontrolowanych badaniach poprawiała komfort widzenia i redukowała zmętnienia ( 50) ( 51 ). Z kolei enzymy proteolityczne – czy to spożywane w postaci świeżego ananasa, czy kapsułek z bromelainą, papainą i ficyną – wykazały zdolność rozpuszczania mętów nawet u kilkudziesięciu procent pacjentów w ciągu 3 miesięcy (52) ( 53). Dodatkowo, zdrowa dieta (antyoksydanty, omega-3, mało cukru) i odpowiednie nawodnienie wspierają naturalną regenerację oka, a proste ćwiczenia oraz higiena wzroku mogą nieco zmniejszyć odczuwanie mętów. Ważne jest, by mieć realistyczne oczekiwania – istniejące duże męty nie znikną z dnia na dzień. Warto jednak stosować powyższe metody, gdyż mogą one zapobiegać pogarszaniu się zmian i poprawić nasze odczucie widzenia. Zawsze przed rozpoczęciem suplementacji czy ziół należy skonsultować się z lekarzem okulistą lub farmaceutą, zwłaszcza jeśli przyjmujemy inne leki lub mamy choroby przewlekłe. Dzięki połączeniu naukowo udokumentowanych suplementów i zdrowego stylu życia można w bezpieczny sposób spróbować zredukować dokuczliwość mętów i wspomóc zdrowie naszych oczu.
Źródła: Badania i publikacje naukowe cytowane w tekście powyżej. Wszystkie wskazane pozycje potwierdzają dane informacje – m.in. wyniki badań klinicznych nad suplementami na męty ( 53 ) ( 54 ), obserwacje dotyczące bromelainy z ananasa (55) oraz zalecenia specjalistów odnośnie diety i stylu życia (56) (57). Pamiętajmy, że stan wiedzy ciągle się rozwija i warto śledzić nowe doniesienia naukowe w tej dziedzinie. Jeśli męty znacząco pogarszają widzenie, konieczna może być konsultacja lekarska i rozważenie zabiegowych metod ich usunięcia. Niemniej jednak powyższe naturalne metody stanowią ważne uzupełnienie postępowania, szczególnie przy mniej nasilonych zmianach.